Skolioza to nieprawidłowe wygięcie kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej, które najczęściej rozwija się w okresie intensywnego wzrostu dziecka, zwłaszcza między 10. a 16. rokiem życia. Choć może pojawić się w każdym wieku, jej najczęstsza forma – idiopatyczna – dotyka właśnie najmłodszych. Zrozumienie natury skoliozy, jej przyczyn, objawów i metod leczenia jest kluczowe dla skutecznego radzenia sobie z tym schorzeniem.
Przyczyny i rodzaje skoliozy
Choć nazwa „skolioza” sugeruje prostą wadę postawy, jest to trójwymiarowa deformacja kręgosłupa. Oprócz skrzywienia bocznego, obserwuje się również rotację kręgów oraz spłaszczenie naturalnych krzywizn kręgosłupa. W zdecydowanej większości przypadków przyczyna skoliozy jest nieznana – mówimy wtedy o skoliozie idiopatycznej. Wśród pozostałych przyczyn wymienia się:
- Skoliozy wrodzone: Spowodowane wadami rozwojowymi kręgów, obecnymi już od narodzin.
- Skoliozy nerwowo-mięśniowe: Związane z chorobami wpływającymi na mięśnie i nerwy, takimi jak mózgowe porażenie dziecięce czy dystrofia mięśniowa.
- Skoliozy wtórne: Rozwijające się jako konsekwencja innych schorzeń, na przykład chorób reumatycznych czy urazów.
- Skoliozy pourazowe: Wynikające z uszkodzeń kręgosłupa.
Objawy skoliozy – na co zwrócić uwagę?
Wczesne wykrycie skoliozy jest niezwykle ważne dla powodzenia terapii. Niestety, w początkowej fazie choroba często przebiega bezobjawowo lub objawy są subtelne i łatwe do przeoczenia. Do najczęściej obserwowanych sygnałów należą:
- Asymetria łopatek: Jedna łopatka może być położona wyżej lub bardziej odstawać od klatki piersiowej.
- Nierówne ustawienie barków: Jeden bark jest wyżej niż drugi.
- Asymetria talii: Jedna strona talii może być bardziej wcięta niż druga.
- Wyraźne uwypuklenie jednej strony klatki piersiowej lub pleców: Szczególnie widoczne podczas pochylania się do przodu (tzw. objaw skłonu bocznego).
- Jedna noga wydaje się krótsza: Może to być złudzenie spowodowane wadą postawy, choć czasem występuje też rzeczywista różnica w długości kończyn.
- Zmiany w wyglądzie skóry: W niektórych przypadkach na skórze mogą pojawić się przebarwienia lub wgłębienia wzdłuż kręgosłupa.
Diagnostyka skoliozy – jak rozpoznać problem?
Podstawą diagnostyki skoliozy jest dokładne badanie fizykalne przeprowadzone przez lekarza lub fizjoterapeutę. Kluczowe jest wykonanie testu skłonu bocznego, podczas którego pacjent pochyla się do przodu z wyprostowanymi nogami, a terapeuta ocenia ewentualne uwypuklenie jednej strony klatki piersiowej lub pleców.
Niezbędne jest również wykonanie zdjęcia rentgenowskiego kręgosłupa (RTG) w pozycji stojącej, zarówno w projekcji przednio-tylnej, jak i bocznej. Na podstawie RTG lekarz jest w stanie precyzyjnie zmierzyć kąt Cobba, który określa stopień nasilenia skrzywienia. W zależności od sytuacji klinicznej, lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak rezonans magnetyczny (MRI), aby wykluczyć inne przyczyny deformacji kręgosłupa.
Metody leczenia skoliozy – od ćwiczeń po operację
Leczenie skoliozy dobierane jest indywidualnie, w zależności od wieku pacjenta, stopnia nasilenia skrzywienia, jego lokalizacji oraz progresji. Celem terapii jest zahamowanie lub spowolnienie pogłębiania się wady oraz poprawa postawy. Główne metody leczenia obejmują:
Rehabilitacja i ćwiczenia
Fizjoterapia stanowi podstawę leczenia większości przypadków skoliozy, zwłaszcza o łagodnym i umiarkowanym nasileniu. Specjalistyczne ćwiczenia korekcyjne, dostosowane do indywidualnego typu skoliozy, mają na celu wzmocnienie osłabionych mięśni, rozciągnięcie przykurczonych oraz poprawę świadomości własnego ciała. Często stosuje się metody takie jak metoda Schroth, która skupia się na trójwymiarowej korekcji kręgosłupa poprzez specyficzne pozycje i ćwiczenia oddechowe. Regularne wykonywanie zaleconych ćwiczeń jest kluczowe dla osiągnięcia sukcesu.
Gorsety ortopedyczne
W przypadkach skolioz o większym nasileniu (zwykle powyżej 25 stopni Cobba) i u pacjentów, u których kręgosłup jest jeszcze w fazie wzrostu, stosuje się indywidualnie dopasowane gorsety ortopedyczne. Gorset ma za zadanie wywierać nacisk na określone obszary kręgosłupa, korygując jego ustawienie i zapobiegając dalszemu pogłębianiu się deformacji. Gorset nosi się zazwyczaj przez wiele godzin dziennie, a jego skuteczność zależy od ścisłego przestrzegania zaleceń terapeuty.
Leczenie operacyjne
Interwencja chirurgiczna jest zarezerwowana dla najcięższych przypadków skoliozy, gdy skrzywienie przekracza 45-50 stopni Cobba, a inne metody leczenia okazały się nieskuteczne lub gdy wada postępuje bardzo szybko. Celem operacji jest skorygowanie deformacji kręgosłupa i ustabilizowanie go za pomocą implantów (np. śrub i prętów). Choć jest to poważny zabieg, umożliwia znaczącą poprawę postawy i zapobiega dalszym powikłaniom. Po operacji konieczna jest długotrwała rehabilitacja.
Profilaktyka i rola rodziców
Choć nie zawsze można zapobiec rozwojowi skoliozy, istnieją pewne działania profilaktyczne. Kluczowe jest wczesne wykrywanie i reagowanie. Rodzice powinni zwracać uwagę na wszelkie niepokojące zmiany w postawie swoich dzieci i regularnie je obserwować. W przypadku podejrzenia skoliozy, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem ortopedą lub fizjoterapeutą.
Ważne jest również promowanie prawidłowej postawy od najmłodszych lat, zachęcanie do aktywności fizycznej oraz zapewnienie dzieciom odpowiednio dobranego materaca i krzesła do nauki. Prawidłowe nawyki i świadomość problemu to najlepsza droga do zdrowego kręgosłupa.
